ΑΡΘΡΟ
Ο Ελληνικός παραδοσιακός χορός στην σχολική εκπαιδευτική διαδικασία
Η εκπαίδευση δεν πρέπει να είναι μόνο φορέας γνωστικών και πολιτισμικών στοιχείων, αλλά να διαμορφώνει άτομα ευαίσθητα και δημιουργικά στην κοινωνία, τα οποία ταυτόχρονα μαθαίνουν να σέβονται την παράδοση και τον λαϊκό πολιτισμό του τόπου τους. Επίσης να οργανώνει, να πληροφορεί και να διασώζει ένα μεγάλο μέρος της πολιτιστικής τους κληρονομιάς και να λειτουργεί ως χώρος κοινωνικοποίησης και μύησης στις αξίες και συμπεριφορές της κοινωνίας
Η διδασκαλία του ελληνικού παραδοσιακού χορού στο σχολείο
Η σχολική εκπαίδευση σ' ένα μάθημα δημιουργικό προϋποθέτει από τον δάσκαλο να δημιουργήσει το κατάλληλο περιβάλλον, δηλαδή να εφοδιάσει τον μαθητή με τις απαραίτητες γνώσεις αλλά και παράλληλα να μπορεί να αναπτύξει την ικανότητα του μαθητή, ώστε τελικά να μπορεί πειραματιστεί κινητικά και να εξερευνήσει πολλαπλές λύσεις για κάθε πρόβλημα έτσι ώστε τελικά να μπορεί να επιλέξει μέσα από τη διαδικασία κρίσης και απόφασης (Σαβράμη, 2008).
Η εκπαίδευση λοιπόν έχει την υποχρέωση να καλλιεργήσει και να ενεργοποιήσει στο αναπτυσσόμενο άτομο όλες εκείνες τις ικανότητες οι οποίες είναι απαραίτητες για την εξελικτική του πορεία, όπως την πρωτοβουλία, την φαντασία, την Εκφραστικότητα, τον αυθορμητισμό και τη δημιουργικότητα. (Ματέΰ, 1992; Purcell, 1994). Οι απαιτήσεις της σύγχρονης αγωγής αποσκοπούν να γίνει η μάθηση αποτέλεσμα των δυναμικών σχέσεων ανάμεσα στο δάσκαλο και στο μαθητή, μέσα από δημιουργικές διεργασίες. Πρέπει όμως να βρεθεί μια τέτοια μεθοδολογία διδασκαλίας που να μπορεί να καλύψει όλες τις παραπάνω απαιτήσεις και να είναι επιπλέον προσαρμοσμένη και στις ανάγκες της σχολικής Φυσικής Αγωγής. Σαν τέτοια προτείνεται μια μέθοδος που να συνδυάζει στοιχεία βασισμένα στη μουσικοκινητική αγωγή, στο δραματικό παιχνίδικαι στην ελεύθερη δημιουργικότητα. Η σύνδεση μουσικής, λόγου και κίνησης αποτελεί τη βάση της «μουσικοκινητικής θεωρίας*, χωρίς όμως κάποιο μέρος να υποτάσσεται στο άλλο. Το "δραματικό παιχνίδι» είναι η ενότητα μουσικής - λόγου - κίνησης, η οποία με κάποια θεματολογία ιστορική, μυθολογική ή και σύγχρονη οδηγεί στη σύνθεση σκηνικών και χορευτικών έργων, όπου οι μαθητές παίζουν θέατρο, μουσική, χορεύουν και γενικά αυτοσχεδιάζουν.
Τα προτεινόμενα δημιουργικά στιλ διδασκαλίας για τη σχολική Φυσική Αγωγή, που μπορούν να καλύψουν τις παραπάνω ανάγκες, είναι α) το «[B]στιλ της καθοδηγούμενης ανακάλυψης ή εφευρετικότητα[/B]ς», δηλαδή η μέθοδος διδασκαλίας κατά την οποία ο εκπαιδευτικός σχεδιάζει και δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες κατά τις οποίες ο μαθητής ενεργοποιείται και μπαίνει στην διαδικασία της επινόησης - ανακάλυψης ή της δημιουργικότητας (Mosston. & Ashworth, 1994; Παπαιωάννου και συν., 1999) χωρίς ο εκπαιδευτικός να υποδεικνύει, να διορθώνει ή να καθορίζει την κίνηση αλλά απλά ενθαρρύνοντας και εμψυχώνοντας τα παιδιά (Ανδρούτσος, 1995) και β) το «στιλ της αποκλίνουσας παραγωγικότητας», δηλαδή η μέθοδος διδασκαλίας κατά την οποία ο μαθητής μαθαίνει να δημιουργεί νέες ασκήσεις, εναλλακτικούς τρόπους κίνησης, νέα παιχνίδια, καθώς επίσης και να τροποποιεί τα υπάρχοντα παιχνίδια και να προσαρμόζει τους κανόνες αθλημάτων σύμφωνα με τις ανάγκες της ομάδας (Mosston. & Ashworth. 1994; Παπαιωάννου και συν.. 1999).
Μέσα από αυτές τις μουσικοκινητικές εμπειρίες και αυτοσχεδιασμούς, κατά την διδασκαλία των ελληνικών παραδοσιακών χορών, δίνεται η δυνατότητα στα παιδιά να εκφράσουν ελεύθερα τις δημιουργικές τους ικανότητες με το δικό τους τρόπο και στη συνέχεια να ανακαλύψουν, να αποκαλύψουν και να βιώσουν ένα μέρος του εαυτού τους, τον ιδιαίτερα φανταστικό και ιδιόμορφο κόσμο τους. Επίσης τα παιδιά μαθαίνουν να χρησιμοποιούν τη φαντασία τους, δημιουργούν δικά τους εκφραστικό σύμβολα μη λεκτικής επικοινωνίας, καλλιεργούν, βιώνουν και εκφράζουν συναισθήματα, σκέψεις, επιθυμίες και εμπειρίες (Likesas and Zachopoulou, 2006) αλλά και να πετύχουν την δημιουργία ενός ευχάριστου περιβάλλοντος, την καλλιέργεια της έκφρασης μί κίνηση - χορό, την ευρηματικότητα, την παρατηρητικότητα, την ετοιμότητα και την θετική αυτοεικόνα τους (θεατρική αγωγή, 1996). Το μουσικοκινητικό σύστημα ως μέθοδος, δίνει επίσης πλήρη ελευθερία στον διδάσκοντα και έμφαση στην ευρηματικότητα του. Οι στόχοι του επιτυγχάνονται μέσα από τις βασικές αρχές, της βιωματικής - επικοινωνιακής διδασκαλίας.
Παράλληλα, εκτός από εργαλείο καλλιέργειας της δημιουργικότητας, ο ελληνικός παραδοσιακός χορός μπορεί να αποτελέσει και πεδίο πρακτικής εφαρμογής της δημιουργικότητας. Στην περίπτωση αυτή, το μάθημα βασίζεται συνήθως στη φαντασία, τον αυθορμητισμό, τις γνώσεις, τις εμπειρίες. την εκφραστικότητα και τη δημιουργική εκμετάλλευση του «τυχαίου» (Likesas and Zachopoulou ,2006). Ο αυτοσχεδιασμός αυτός είναι η δημιουργική κίνηση μιας συγκεκριμένης στιγμής που μπορεί να είναι ατομικός ή ομαδικός, και που συγχωνεύει τη δημιουργία με την εκτέλεση, καθώς το παιδί ταυτόχρονα δημιουργεί και παρουσιάζει κινήσεις και κινητικά σχήματα χωρίς προσχεδιασμό, συνθέτοντας και εκτελώντας ταυτόχρονα.
Στο πλαίσιο αυτό, οι μαθητές μαθαίνουν να μην έχουν κινησιολογικές δεσμεύσεις να κινούνται στο χώρο ελεύθερα και να χρησιμοποιούν το σώμα τους για να εκφράσουν πλήθος συναισθημάτων και ιδεών. Κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας μπορεί να χρησιμοποιηθεί ποικιλία ερεθισμάτων όπως κινητικά παιχνίδια, ρυθμοί και μουσικά όργανα. Όταν οι μαθητές καλούνται να δημιουργήσουν, τότε πρέπει να συνδυάσουν το σύνολο των τεχνικών τους γνώσεων, να χρησιμοποιήσουν τη φαντασία τους και να δημιουργήσουν αυθόρμητες και πρωτότυπες κινήσεις. Μπορούν να επιλέξουν κάθε είδος μουσικής σύνθεσης ή να δημιουργήσουν τη δική τους μουσική ή ακόμη να χρησιμοποιήσουν μόνο ήχους. Έχουν επίσης την ελευθερία να μην χρησιμοποιήσουν καθόλου μουσική συνοδεία αλλά και μόνο το τραγούδι.
Η διαδικασία αυτή πρέπει να είναι μια συνεχής προσωπική και πρωτότυπη κινητική δημιουργία μοναδική για το χρόνο και το χώρο όπου συντελείται. Η δημιουργικότητα μπορεί να είναι ελεύθερη με τη βοήθεια ερεθισμάτων που δίνονται στο παιδί. και καθοδηγούμενη, όταν πραγματοποιείται κάτι συγκεκριμένο. Η χρονική διάρκεια στην ελεύθερη κινητική δημιουργικότητα μπορεί να είναι μικρή με κορύφωση του ενδιαφέροντος στην αρχή και στο τέλος {Λυκεσάς & Κουτσούμπα. 2008).
Η παιδαγωγική σημασία της βιωματικής και δημιουργικής διαδικασίας προσφέρει τη δυνατότητα να αναπτυχθεί ένα εκπαιδευτικό μοντέλο διδασκαλίας που να οδηγεί το μαθητή μέσα από την παρατήρηση, την εξερεύνηση και τον πειραματισμό στην δημιουργική εκφραστική ενασχόληση, σε μία ενεργητική προσέγγιση στην διαδικασία της διδασκαλίας -μάθησης του ελληνικού παραδοσιακού χορού. Εμβαθύνοντας συχνά σε ένα θέμα. εμφανίζεται ένα ευρύ πεδίο για να επεκταθεί στη συνέχεια σε περισσότερους στόχους προσφέροντας έτσι στα παιδιά καινούργιες γνώσεις και εμπειρίες και κρατώντας αμείωτο το ενδιαφέρον τους. Σε αυτή τη διδασκαλία του ελληνικού παραδοσιακού χορού ενδιαφέρει πρωταρχικά η ενεργητική συμμετοχή των παιδιών της τάξης. Το παιδί, ενώ θα διατηρεί την αυτονομία του, θα συμμετέχει ενεργά στο μάθημα, ανεξάρτητα από τις φυσικές του ικανότητες αλλά με βάση το επίπεδο ικανοτήτων και εμπειριών του.
